„Hoću da sam slikar, a ne žena“: Pre 108 godina preminula Nadežda Petrović

Ironijom sudbine, Nadežda Petrović (1873-1915), slikarka koja je u Srbiju donela moderno evropsko slikarstvo, temperamentan impresionistički način slikanja i vatrenu borbu za ženska prava, nije za života dobila zaslužene počasti.

Završila je na banknoti Narodne banke Srbije od 200 dinara.

Rođena je u Čačku 11. oktobra 1873. godine kao prvo od devetoro dece Mileve i Dimitrija Petrovića. Za slikarstvo se odmah vezala i nakon završene Više ženske škole u Beogradu 1891. i položenog stručnog ispita postaje nastavnica slobodnoručnog crtanja.

Ipak, sedam godina kasnije, odlazi u Minhen na školovanje, a slike iz tog perioda predstavila je dve godine kasnije na prvoj samostalnoj izložbi u Beogradu, koja odmah nailazi na oštre komentare, jer se nije ugledala na stare majstore slikarstva, nego je našla uzore u „impresionističkim radovima, tom bolesnom i trulom shvatanju bolesnih i trulih mozgova“.

To je nije pokolebalo. Vratila u Nemačku, ali je već 1903. morala nazad u Srbiju, jer je ministar prosvete odbio da joj produži boravak.

Iza toga se krilo to što je Nadeždin otac odbio da napiše biografiju kraljice Drage Mašin, u kojoj bi bilo njeno izmišljeno plemenito poreklo.

Sa Delfom Ivanić osniva žensku patriotsku organizaciju – Kolo srpskih sestara, a na osnivačkoj skupštini na Kolarcu je pred 3.000 žena čak 90 minuta držala govor.

Odlazi u Makedoniju sa Milicom Dobrić nakon propasti Ilindenskog ustanka da odnese humanitarnu pomoć Srbima u zbegovima. Sa njima je išao vojvoda Vojislav Tankosić, a doživljaje sa tog putovanja Nadežda je opisala u drami „Vojvoda Micko Porečki“, koja je tek nedavno otkrivena u njenoj zaostavštini.

NJena prevashodna delatnost bilo je utopističko zbližavanje južnoslovenskih naroda. Angažovala se 1904. oko Prve jugoslovenske umetničke izložbe (izlagali umetnici iz Srbije, Hrvatske, Bugarske i Slovenije), osnivanja umetničkog udruženja Lada i Prve jugoslovenske umetničke kolonije u Sićevu i Pirotu 1905. godine.

Piše likovne kritike u Delu, Srpskom književnom glasniku, Štampi i Bosanskoj vili. Odlazi u Pariz, gde slika svoja remek dela – Bogorodičina crkva u Parizu, Devojčica u Bulonjskoj šumi, Plaža u Bretanji…

Po izbijanju balkanskih ratova odlazi na front kao bolničarka, ali ne odustaje od slikarstva, nego slika predele kroz koje je prolazila s vojskom.

U Skoplju se razbolela od tifusa 1913. te odlazi u Italiju na lečenje, gde je zatiče Prvi svetski rat. Ubrzo se vraća na front kao bolničarka Dunavske divizije. Posle pobede srpske vojske u Cerskoj i Kolubarskoj bici 1915, Nadežda odlazi u Skoplje kod svoje porodice, ali se opet vraća na front u bolnicu u Valjevo.

Tu se krajem marta zarazila pegavim tifusom i posle sedam dana umrla.

„O mojoj udaji nema govora više, ja hoću da sam slikar, a ne samo žena, žena ima dosta“, napisala je svojevremeno Nadežda. Tako je i proživela svoj vek.