„Najveća je čast biti graditelj Novog Beograda“: Na današnji dan pre 75 godina počelo širenje prestonice na levu obalu Save

Danas dom za preko dvesta hiljada stanovnika, nekada je bilo većinski močvarno područje gde se tek po koja kafana mogla naći.

Prvi urbanistički planovi kojim je predviđano širenje Beograda na levu obalu Save napravljeni su 1923. godine, ali ih je nedostatak sredstava i ljudstva, da se isuši močvarni teren, odložio na neodređeno vreme.

Beograđanin Petar Kokotović je 1924. godine otvorio kafanu na Tošinom bunaru koju je nazvao, ni manje ni više, nego „Novi Beograd“.

Posle 1945. godine Kokotović je bio predsednik mesne zajednice Novo Naselje – Bežanija koja je kasnije izrasla u opštinu Novi Beograd.

Nešto kasnije, 1939. godine, u Zemunu izlazi i prvi broj nedeljnog lista „Novi Beograd“, a na Bežaniji je 1924. godine izgrađen aerodrom.

Godine 1934. planovi su prošireni na izgradnju urbanog jezgra koji će povezivati Beograd i Zemun, pošto je Zemun administrativno pripojen gradu Beogradu 1929. godine, čime je izgubio status grada.

11. април 1948. – почетак изградње Новог Београда. Мочваре и оранице претоврене су у дом за 200к+ људи и највећа оптшина у Србији.
by u/Porodicnostablo in serbia

Takođe je podignute most preko Save i uspostavljena je tramvajska linija koja je spajala Beograd i Zemun. Sagrađen je i zemunski aerodrom.

Na prostoru današnjeg Bloka 18, naselje zvano Novi Beograd nastalo je 1932. godine. Do 1940. godine je naraslo na sedam numerisanih, paralelnih ulica, sa 450 kuća i preko 3.000 stanovnika.

Godine 1938. podignut je kompleks zgrada mesnoj zajednici Staro Sajmište.

Na površini od 15.000 kilometara kvadratnih su se održavali sajmovi i izložbe čiji je cilj bio da pokažu ekonomski razvoj Kraljevine Jugoslavije. Iste te godine, opština Beograd je potpisala ugovor sa dve danske građevinske kompanije da sagrade novo naselje.

Projekat je poveren inženjeru Branislavu Nešiću.

Planovi, zamisli i početak

Budući da je, osim Bežanijske kose, Novi Beograd izgrađen na površini koja je u osnovi bila močvara kada je otpočela izgradnja, gotovo u potpunosti, novog grada, sa dunavskog Malog ratnog ostrva godinama je donošen pesak, sve dok od njega nije preostao mali uski pošumljeni pojas zemlje koji postoji i danas.

Dok je stari Beograd građen bez plana i sistema, kako se tada verovalo, dotle je planirano da Novi Beograd bude izgđen po jedinstvenom planu „uz svakodnevnu brigu našeg učitelja druga Tita“.

„Sadašnji Beograd je slika starog poretka, koga su naši narodi razorili, slika kapitalizma. Prije svega, tu se u centru uzdižu velike i svetle građevine, a na periferiji, gdje je živio siromašni radni svijet, susreće se bezbroj kućica. Dalje, o kulturnim potrebama stanovništva malo je vođeno računa. No, današnji Beograd će se uveliko reorganizovati, dobiti drugačije lice. Ali, Novi Beograd biće pravi socijalistički grad, gdje neće biti razlike između centra i periferije, gdje će se strogo voditi računa o svima potrebama trudbenika prijestonice. U Novom Beogradu izgradiće se ogroman broj velikih i lijepih građevina“, pisale su tadašnje novine „Novi Beograd: list omladinskih radnih brigada na izgradnji Novog Beograda“.

Tada se u novinama najavljivalo i da će biti izgrađen „ogroman broj velikih i lijepih građevina“.

„Izgradiće se posebni reoni prema njihovoj nameni: reon saveznih ministarstava, najviših privrednih ustanova, poslovni dio grada, diplomatska četvrt, stambeni reoni, industriski dio grada. Na obalama Save i Dunava izgradiće se divni kejovi, kroz Novi Beograd prolaziće pravi i široki bulevari. Novi Beograd biće sav u zelenilu. Među najkrupnijim građevinama koje će se podići u Novom Beogrdau biće zgrada Centralnog Komiteta KPJ“, pisale su novine.

Posle završenih pripremnih radova, na svečanom mitingu tog 11. aprila proslavljen je početak izgradnje Novog Beograda, a prisustvovalo je i preko 4.000 radnika.

Pred svečano okićenom tribinom na kojoj su bile ispisane parole „Živeo maršal Tito, inicijator izgradnje Novog Beograda“ i „Najveća je čast biti graditelj Novog Beograda“, postrojile su se pod zastavama radne brigade omladine i članova Narodnog fronta, oduševljeno slaveći i „manifestujuči“ maršalu Titu, bratstvu i jedinstvu naših naroda i Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji.

„To je nesumnjivo značajan dan koji će ostati kao jedan on najkrupnijih datuma u slavnoj socijalističkoj FNRJ. Izgradnja Novog Beograda jeste sastavni dio velike borbe koju danas vode trudbenici naše zemlje za privredni procvat naše domovine, za izgradnju srećnog života za sve naše radne ljude“, piše u novinskom tekstu posvećenom početku radova.

Pismo Titu

Graditelji Novog Beograda, omladinske brigade prve grupe, prve smene, radnici, „nameštenici“, tehničari, inženjeri i članovi Narodnog fronta Beograda i Zemuna uputnli su sa svečanog mitinga povodom početka radova sledeće pozdravno pismo maršalu Titu:

„Dragi naš druže Tito!

Danas, jedanaestog aprila završili smo pripreme za gradnju Novog Beograda i prelazimo na neposrednu izgradnju našeg voljenog slobodarskog grada koji će biti ponos naše zemlje, ponos naše socijalističke izgradnje, kruna naših pobeda i ljubav svakog radnog čoveka.

Druže Tito, mi smo prišli ovom zadatku sa najvećom voljom i poletom, srećni što nam je pružena ta velika čast da gradimo Beograd, grad iz koga Ti rukovodiš našom zemljom i našim narodiia, koji su pod Tvojim rukovodstvom ostvarili velike pobede kako u ratu tako i miru, i kojim ćemo mi priključiti novu pobedu — izgradnju Novog Beograda.

Mi smo srećni što možemo da ostvarimo Tvoju veliku zamisao izgradnje Novog Beograda, spremni da uložimo sve svoje snage na izvršenje ovog velikog zadatka koji će biti naša nova škola, kovačnica bratstva naših naroda — velika škola socijalističke izgradnje, koja će dati hiljade novih stručnjaka na svim poljima rada, hiljade mladih graditelja dostojnih naziva Titove omladine.

Okupljeni na ovaj naš veliki praznik, rešeni da ostvarimo Tvoju veliku zamisao mi Ti šaljemo svoje plamene pozdrave uveravajući Te da
ćemo izvršiti dostojno ovaj naš zadatak, sledeći primeru naših heroja rada, graditelja pruga Brčko—Banovići i Šamac— Sarajevo.

Živeo inicijator izgradnje Novog Beograda, učitelj naših naroda, maršal Jugoslavije Josip Broz Tito!

Živeo naš slobodarski Beograd!“

U godini kada je Tito umro, završena je čuvena Geneks kula ili Zapadna kapija Beograda. Blokovi su bili uveliko izgrađeni, kao i kompleks oko Sava Centra.

Osim 4.000 mladih graditelja i radnih brigada članova Narodnog fronta Zemuna i I i III rejona Beograda, svečanosti su prisustvovali tadašnji Predsednik Privrednog saveta vlade FNRJ Boris Kidrič, ministri Savezne vlade Vlada Zečević i Nikola Petrović, predsednik vlade Narodne republike Srbije dr Blagoje Nešković, generalni sekretar Pretsedništva vlade FNRJ Ljubodrag Đurić, pretsednik Centralnog veća Narodne omladine Jugoslavije Milijan Neoričić, pretsednik Izvršnog narodnog odbora Beograda Ninko Petrović i drugi pretstavnici narodne vlasti i masovnih organizacija. U ime radnog kolektiva koji će, ispostaviće se, na izgradnji Novog Beograda, u ime inženjera, tehničara i stručnih radnika i hiljada omladinaca koji su već radili i koji će raditi na ostvarenju ovog velikog dela prisutne je pozdravio komandant Glavnog štaba omladikskih radnih brigada na gradnji Novog Beograda, Božidar Mihajlović.

Tog dana, tri godine nakon Drugog svetskog rata, postavljen je kamen temeljac Novog Beograda, a 1952. godine osnovana je opština Novi Beograd, koja se razvila u metropolu koja se, gotovo svakodnevno, uvećava i širi.

Godinama je Novi Beograd bio najveće gradilište u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji i izvor velikog ponosa za komunističke vlasti koje su nadgledale taj projekat.

Jedna od prvih završenih zgrada bila je Palata federacije, odnosno današnja Palata „Srbija“.

Prve zgrade za stanovanje su bili paviljoni blizu Tošinog bunara, relativno blizu kafane koja će možda i najaviti sve događaje koji su usledili.

Kompleks Studentskog grada je izgrađen u isto vreme da bi se zadovoljile stambene potrebe studenata rastućeg Univerziteta u Beogradu koji su dolazili iz svih delova Srbije.

Očekivanja u pogledu broj stanovnika koji je trebalo da nasele teritoriju ovog dela grada su bila veoma visoka.

„U jednom nevjerovatno kratkom roku za nešto više od tri petoljetke — tu, na toj praznini između Beograda i Zemuna, izniknuće krasan grad sa 250.000 stanovnika“, piše u novinama iz tog perioda.

Ipak, realnost je pokazala drugačije rezultate.

Do 1961. godine, prema pojedinim podacima, na teritoriji Novog Beograda živelo je tek nešto više od 33.000 stanovnika, a broj od preko 200 hiljada stanovnika beleži se tek s početkom devedestih godina prošlog veka.

Ni do danas, Novi Beograd kroz zvanične podatke nije zabeležio 250 hiljada stanovnika.

U odnosu na „stari“ Beograd nalazi se severozapadno, a spajaju ih Brankov most, Gazela, Stari savski most, Stari i Novi železnički most i most preko Ade Ciganlije, a evropski put E-75 prolazi kroz samo središte Novog Beograda.

Gradska opština Novi Beograd je jedna od sedamnaest beogradskih opština.

Ostale geografske odlike Novog Beograda su poluostrvo Ada Ciganlija i ostrvo Ada Međica, oba na Savi i zaliv Zimovnik, koji okružuje Malu Ciganliju, u kom se nalaze objekti brodogradilišta Beograd. Lesne zaravni Bežanijske kose se nalaze u zapadnom delu opštine, dok u južnom delu protiče kanal Galovica koji se uliva u Savu.

Od svih beogradskih gradskih opština, Novi Beograd ima najviše zelenih površina, ukupno 3,47 kilometra kvadratna ili 8,5 odsto svoje površine. Najveću površinu parkova pokriva upravo park Ušće.

„Toga dana radni ljudi i omladina svih naroda Jugoslavije pregli su da podignu Novi Beograd da prošire voljeni glavni grad države ravnopravnih naroda s ove strane Save, da učine većim i lepšim grad iz koga je Komunistička partija Jugoslavije, na čelu sa drugom Titom, povela ustanak, da novom gradnjom stvore još jedan neprolazni znamen pobedonosne oslobodilačke borbe naših naroda, koje vodi u socijalizam maršal Tito, u državi koju su gradili sami narodi“, zapis je na spomen obeležju koje se i danas nalazi na Ušću.